Η Ζήνα και οι γάτες της
- Εκτός που τον βρήκα αγκαλιά με την οικιακή μας βοηθό, αργότερα μαθαίνω, ότι έχει σχέση εδώ και πέντε μήνες με... άντρα! ξεφούρνισε η Ζήνα τα άσχημα νέα της ενώ τα ωραία της πράσινα μάτια έλαμψαν θριαμβευτικά. Σαν της γάτας μάτια, που εντόπισε ποντίκι και το παρακολουθεί, βγάζοντας την άγρια φύση.
Στο τραπέζι επικράτησε αμήχανη σιωπή.
Μου φάνηκε, η Ζήνα ήταν έτοιμη θα κλάψει με λυγμούς.
- Το μόνο, μη μας κάνεις ρεζίλη στην ταβέρνα! Μην κλαις! Είπα.
Σαν μοδίστρα με μια μεζούρα μετρούσα “το μάκρος και το φάρδος” του θυμού της, που έγινε ασήκωτο πάγος, καλυμμένο πάνω της. Θα μπορούσε να γίνει και γλυπτό από αυτά τα δημιουργούν στο βαρύ χειμώνα, στις βόρειες χώρες και λιώνουν προς την άνοιξη.
Η Ζήνα είχε χαρακτήρα δυνατό, ήταν αποφασιστικό άτομο, αν και όταν μιλούσε βοηθούσε τον εαυτό της με κινήσεις με χέρια, το σώμα… Σαν τον μαέστρο που ξέρει μόνο αυτός καθοδηγήσει τη συμφωνία. Αλλά αυτό που αποκάλυψε σε εμάς τώρα, το είπε ακίνητη.
- Εδώ και μήνες μαζεύω θραύσματα από μια πολύτιμη βάζα με μνήμες, που έσπασε. Σαν να θέλω να την μαζέψω, να κολλήσω..., αν γίνεται, αλλά μερικά μικρά κομμάτια εξαφανιστήκαν, είπε η Ζήνα θλιμμένα.
- Και χωρίς αυτά τα μικρά, ασήμαντα δεν σώζεις τίποτα…, είπα.
Καμία από μας δεν τόλμησε να ρωτήσει λεπτομέρειες.
Καταλαβαίναμε, ο φράκτης έσπασε, ξεχείλωσε το βρώμικο νερό, πνίγοντας όλους όσοι βρεθήκαν εκεί, και τώρα πρέπει να βρει μόνη της τρόπο να σώσει την κατάσταση γενικά, αλλά ακόμα και την ατμόσφαιρα στο τραπέζι μας που μαζευτήκαμε και ελπίζαμε να έμοιαζε γιορτή, μετά από τόσα χρόνια απουσίας.
Η Ζήνα ήταν φίλη από τα φοιτητικά μας χρόνια. Στο ίδιο πανεπιστήμιο, αλλά στις εντελώς διαφορετικές σχολές. Εγώ – στη φιλολογική και αυτή - στην ιατρική. Χαθήκαμε για περίπου μισώ αιώνα και βρεθήκαμε ξανά, τυχαία, μέσω της Νόπης.
- Όταν η Ζήνα είπε, ότι κάποτε είχε μια φίλη Ελληνίδα, και μόλις άκουσα το ονοματεπώνυμο, έμεινε έκπληκτη! Μα τόσο μακριά και τόσο κοντά! Μικρός ο πλανήτης μας και ο χρόνος σχετικός! είπε η Νόπη
- Τη ξέρεις; Και που μένει; ρώτησε ανυπόμονα να η Ζήμα.
- Και που μένει;! Δεν μπορείς να φανταστείς: Μόνο 90 χιλιόμετρα μακριά σου" της ανακοίνωσε πανηγυρικά η Νόπη.
Έτσι, αυτήν την Κυριακή του Μάιου βρεθήκαμε για πρώτη φορά, ενώ προηγήθηκαν τηλεφωνήματα και βίντεο-κλήσεις.
Η Ζήνα μετανάστεψε στη Γερμανία από τότε, όταν έπεσε ο Τοίχος.
Πριν μια δεκαετία είχε αγοράσει ένα μικρό διαμέρισμα σε ένα από τα παραθαλάσσια χωριά της Κασσάνδρας Χαλκιδικής. Ήταν το όνειρο της να βρίσκεται μερικές φορές του χρόνου κοντά στη θάλασσα, να της άρχεται η μυρωδιά της. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Οδησσό, στη Μαύρη Θάλασσα. Αλλά για σπουδές έφυγες στη Ρωσία. Όπως λέει, από μικρή ήθελα να γίνει ιατρός. Εμείς οι δυο δεθήκαμε τυχαία, αλλά είναι μια άλλη ιστορία...
Στη Γερμανία μετανάστεψε με τα δυο της τότε μικρά παιδιά: αγόρι – κορίτσι. Χώρισε από τον πατέρα των παιδιών της. Ήταν ο πρώτος της άνδρας και παντρεύτηκαν από έρωτα. Αλλά μετά αυτός την παράτησε. Είπε ότι ερωτεύτηκε παράφορα μια άλλη, και θα πεθάνει αν δεν θα την έχει κοντά του. Πόσο εύκολα ήταν στη Σοβιετική Ένωση να παντρευτείς, τόσο εύκολα ήταν και να χωρίσεις. Ούτε περιουσίες, ούτε κληρονομιές και ενοχές… Και τα παιδιά; Τα παιδιά έτσι κ΄ αλλιώς “ανήκαν” στο κράτος, στην κοινωνία. Για εργαζόμενες χωρισμένες γυναίκες υπήρχαν ορφανοτροφεία και κλειστά σχολειά, όπου τα παιδιά έμενα μέσα όλη την εβδομάδα με σχολικά μαθήματά και πολλές δραστηριότητες. Μόνο το σαββατοκύριακο επέστρεφαν σπίτι για μια νύχτα.
Αν και υπήρχαν κρατικές κομματικές επιτροπές, που έλεγχαν την οικογενειακή ζωή των εργαζόμενων, και ήταν αρμόδια να συστήνουν απόλυση του ασυνείδητου εργαζόμενου συζύγου, λόγω αλκοολισμού, μοιχείας, ανήθικης συμπεριφοράς και εξωσυζυγικής σχέσης, αλλά καμία επιτροπή δεν μπορούσε να σταματήσει την κατάρρευση της σοβιετικής οικογένειας. Την εποχή '80-'90 τα διαζύγια έφτασαν στα 44%. Της επιτροπές επισκεπτόταν θυμωμένη απελπισμένη σύζυγος, πρόκειται για τις γυναίκες που καταδίνανε τους άνδρες τους στο κόμμα, ως παράσιτα, και ζητούσαν από την επιτροπή να βοηθήσουν, "να συμμορφώσουν τον “άτιμο σύζυγο".
Τα χρόνια εκείνα όλα πήγαιναν στο διάολο! Ο κόσμος άρχιζε να φεύγει από την καταραμένη χώρα, όπου ακόμα η «τελευταία ελπίδα" είχε κρυφτεί για καμιά δεκαετία.
***
Ο ευγενικός σερβιτόρας με μουστάκι αλλά Σαλβαντόρ Νταλί έφερε τα πιάτα της παραγγελίας. Θαλάσσιες λιχουδιές και λευκό κρασί!
- Πριάτνογκο απετίτα! ευχήθηκε στα ρώσικα:“καλή όρεξη!
Επικράτησαν χαμόγελα, εγώ όμως ήθελα να τον ρωτήσω πως διατηρεί στη δουλειά που κάνει το εντυπωσιακό του μουστάκι, αλλά με διέκοψε η Ζήνα:
- Άςε τον! Μην τον κρατάς. Στη Γερμανία, ξέρεις, μόδα είναι...Καμιά φορά σκέφτομαι ότι μπήκα στο τσίρκο λίγο πριν την παράσταση. Έχουμε πολλούς με μουστάκια αλλά Νταλί. Αυτός, όμως, άκουσες, έμαθε και ρωσικά!
- Λογικό δεν είναι με τόσους τουρίστες από τις ρωσόφωνες χώρες .
- Στη Γερμανία μιλούν αρκετοί τη ρωσική. Έχουμε Ρωσογερμανους, Ρωσοεβραίους, σκέτο Ουκρανούς και σκέτο Ρώσους... Και ο Ιάκωβος είναι Εβραϊκής καταγωγής, όπως και εγώ, αλλά εβραϊκά δεν ξέρουμε, μιλάμε ρωσικά και γερμανικά.
- Δυνατό το ρωσικό πνεύμα...
Μήπως είσαι με τη Ρωσία στον σημερινό πόλεμο; ρώτησα.
- Και είσαι δεν είσαι ;! μου απάντησε έκπληκτη.
- Φυσικά και είμαι με την Ουκρανία, με τους Ουκρανούς, όπως όλος ο πολιτισμένος κόσμος, είπα και σώπασα. Κατάλαβα πως άδικος ο κόπος αν προσπαθήσω κάτι να εξηγήσω να μιλήσω, για εν συναίσθηση...
***
Τότε, πριν μισό αιώνα, μετά την αποφοίτηση έφυγα για την πόλη μου, κοντά στους γονείς. Λόγω υγείας με άφησαν να επιστρέψω σπίτι, να αποφύγω το διορισμό, να βρω μόνη μου εργασία στη Μέση Εκπαίδευση. Ενώ η Ζήνα ακολούθησε το διορισμό και πήγε σε μια μικρή πόλη στην Ουκρανία να εργαστεί στο επαρχιακό κέντρο υγείας. Τα χρόνια εκείνα, η Ουκρανία ήταν μια από της “περιφέρειας” της Ρωσίας, αν και αυτόνομη δημοκρατία με πρωτεύουσα το Κίεβο, όλες οι αποφάσεις βγαίνανε από την πρωτεύουσα Μόσχα.
- Παντρεύτηκα τον Ιάκωβο από αγάπη. Κάπως έτσι, ρομαντικά. Αλλά ήδη είχα το τρίτο παιδί. Αυτό- από ένα αποτυχημένο έρωτα στα πρώτα μου χρόνια στη Γερμανία. Δεν ήθελα να το κρατήσω, είχα άγχος για επιβίωση σε μια ξένη χώρα.
- Κάποτε μια έκτρωση ήταν μια καθημερινότητα εκατομμυρίων γυναικών … Δεν σκεφτόταν κανείς την ψυχή μέσα σκοτώνει! Είπε η Λένα, η αδελφή της Νόπης…
- Δεν έγινα δολοφόνος. Με έσωσε η 15χρονή πια κόρη μου που με ικέτευε να μην κάνω έκτρωση. “Μαμά, να το κρατήσουμε το μωράκι! θα σε βοηθήσω!” φώναζε. Και την άκουσα, ευτυχώς!
- Τα παιδιά μας, μας προστατεύουν από τα λάθη, το είχα παρατηρήσει. Βλέπεις τι ευθύνη ένιωθε για το μωρό στη κοιλιά της μαμάς της! είπα.
- Αν αγαπώ μια γυναίκα, αγαπώ και τα παιδιά της”, επέμενε ο Ιάκωβος, όταν μου έκανε πρόταση γάμου, και του είπα να σκεφτεί καλά πριν παντρευτεί γυναικά με τρία παιδιά. Έτσι με κέρδισε ολόκληρη με τρία παιδιά, συνέχισε η Ζήνα και άρχισε να ψάχνει στο κινητό τις φωτογραφίες των παιδιών της.
- Κόρη -37 χρόνων, γιος – 34 κόρη. Να και η τελείται που σώσαμε - 21 χρονών!
Από τις φωτογραφίες, κοιτούσαν νέοι με ωραία έξυπνα πρόσωπα. Έμοιαζαν τη Ζήνα όλοι, μου φάνηκε.
Αρχίσαμε το φαγητό αλλά πρώτα, σηκώσαμε ποτήρια με κρασί με ευχές για το καλό όλων. Την ίδια στιγμή ήρθαν και οι γάτες.
- Ομορφιές μου! φώναξε η Ζήνα, και πήρε από το πιάτο τέσσερα μικρά ψαράκια πάνω σε χαρτοπετσέτα, να τις ταΐσει. Ο γάτος της παρέας πρόλαβε να αρπάξει όλο το κέρασμα και οι άλλες έφυγαν πανικόβλητες.
Η Ζήνα από στο τραπέζι μάζεψε αυτήν τη φορά αποφάγια από τα ψαράκια. Κεφάλια, κόκαλα και πήγε να βρει τις φοβισμένες γάτες να τις ταΐζει ανθρώπινα.
Γύρισε γρήγορα.
- Δεν τις βρήκα. Κρίμα. Έχω μία αδέσποτη εδώ. Τη συνάντησα στην παραλία. Γατούλα άλλα καθόλου δεν φοβάται ανθρώπους, αφού με πλησίασε μόνη της, την πήρα μαζί μου. Την επομένη μέρα την είδε γιατρός, κάναμε όλα τα εμβόλια και θα την πάρω μαζί μου στη Γερμανία!” είπε φανερά με ανεβασμένη διάθεση η Ζήνα.
- Επιτρέπεται η μεταφορά γατιών στα αεροπλάνα; ρώτησα. Ξέρω το γάτο της κόρης μου είχαμε στείλει στην Αγγλία οδικώς με ειδική εταιρία. 450 ευρώ!
- Επιτρέπεται, επειδή είναι αδέσποτο, δεν είναι ράτσας και αν έχει διαβατήριο. Είχα βγάλει ένα διαβατήριο! Καλύτερο από το δικό μου! Μόλις φτάσουμε θα την δώσω. Εγώ έχω ήδη τρις γάτες στο σπίτι στη Γερμανία. Επικοινώνησα με φίλους με βίντεο και φωτογραφίες. Βρήκα οικογένεια που την περιμένει! Από Ελληνίδα γάτα θα γίνει Γερμανίδα γάτα! ξεκαρδίστηκε από τα γέλια η Ζήνα.
Τώρα την κοιτούσαμε με περηφάνια και θαυμασμό. Καμιά από μας δεν θα έκανε για μια γάτα τέτοια γενναία πράξη. Για έναν άνθρωπο – ναι, δεν το συζητώ.
Η Ζήνα όπως μαθαίνουμε ήδη είχε μεταφέρει από τη Χαλκιδική στη Γερμανία πέντε γάτες. “Μήπως τα πουλάει, άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου”, σκέφτηκα, αλλά δεν είπα τίποτα.
Η Ζήνα σαν να διάβασε τις σκέψεις μου.
- Μία γειτόνισσα χθες με ρωτάει “γιατί παίρνεις τις γάτες στη Γερμανία; Πολλά έξοδα! Κτηνίατρος, φάρμακα, εμβόλια, αεροπλάνο... Μήπως τις πουλάς εκεί;”
Χα-χα-χα! Και αν θα ήθελα να πουλήσω μια γάτα - δεν θα μπορούσα. Η αγάπη δεν πουλιέται! Της εξήγησα, ότι απλούστατα δεν μπορώ να περάσω αδιάφορη από γατίσια δυστυχία. Και γιατί να μη δώσω χαρά σε κάποιους γνωστούς και αγνώστους ανθρώπους; Υπάρχει μοναξιά στη Γερμανία. Σε όλο τον Πλανήτη μυρίζει μοναξιά... Μία γάτα είναι συντροφιά, είναι καλή θεραπεία ψυχής και σώματος, το λέω - που είμαι και γιατρός!”
- Ούτε γάτες – ούτε σκυλιά! Δεν τα θέλω μέσα στο σπίτι, είπε κάπως σφιγμένα η Νόπη, περιμένοντας το “κατήγορό” της Ζήνας, αλλά αυτή έκανε πως δεν άκουσε, Την Νόπη την είχε ανάγκη, την ήθελε κοντά. Η Νόπη καταγόταν από το Βατούμ. Στην Χαλκιδική επί δυο δεκαετίες είχαν με τον άνδρα της μια κρεπαρία. Τελευταία δεν υπάρχουν πια δυνάμεις για 18ωρή περίπου εργασία. Η Νόπη τώρα κάνει τη μπεμπισίτερ στα εγγόνια της. Με τη Ζήνα έγινε φίλη από πρώτη μέρα, όταν η “Γερμανίδα” αγόρασε διαμέρισμα στην ίδια οικοδομή με τη Νόπη.
----
Όλες στο τραπέζι καταλάβαινα ότι θέλει συζήτηση το τρανταχτό θέμα του διαζυγίου της Ζήνας. Ίσως μια συμβουλή, αν μπορεί φυσικά να βρεθεί λύση...
- Δεν πήρα ακόμα διαζύγιο, είπε η Ζήνα, βγάζοντας τις φίλες από τη δύσκολή θέση “της κουτσομπόλας” χωρίς την άδεια να συνεχίζουν με ερωτήσεις σε τόσο λεπτό θέμα, όπως ο χωρισμός.
- Τα βρήκατε; ρώτησε η Λένα.
- Όχι, φυσικά. Τον άφησα να ζήσει τον ερωτά της ζωής τον με τον σύντροφο του, ενώ αυτός ζητάει επίμονα να συνεχίσουμε μαζί σαν να μη συμβαίνει τίποτα.
- Και η οικιακή βοηθός; Την έχεις διώξει; ρώτησα.
- Την έχω διώξει.
- Και θα πάει αφού είναι πρόσφυγας από την Ουκρανία, 22χρόνων κορίτσι, έχεις πει; ρώτησα.
- Θα της βρουν εργασία οι οργανώσεις αλληλεγγύης, έχουμε πολλές!
- Καλά έκανες! είπε η Νόπη που και αυτή είχε ανάγκη τη Ζήνα, που δεν φοβόταν τίποτα στη ζωή, από όσα καταλάβαινε.
Γιατί όμως όλα αυτά μαθαίνω τώρα, που καθόμαστε οι τέσσερεις στο τραπέζι;
-Ίσως είναι πιο εύκολα να σκορπάω το θύμο μου σε τεσσάρες φίλες. Αδειάζω πιο γρήγορα. Είναι και η πρώτη συνάντηση με τη φίλη μου από τα παλιά, που μ’ έχει άλλαξε, με είχε βοηθήσει πάρα πολύ στα φοιτητικά χρόνια!
Και όλες τώρα κοίταξαν εμένα.
Εγώ προσπαθούσα να θυμηθώ σε τί ακριβός την βοήθησα, που το θεωρεί και τόσο σημαντικό στη ζωή της;
- Δεν αλλάζουν άνθρωποι, συνέχισε. Εδώ τα γατιά μου, και οι τρεις είναι διαφορετικών χαρακτήρων. Το θέμα είναι να ταιριάξουν οι διαφορετικοί.
Εμείς περιμέναμε να κλάψει, να φωνάζει για το χωρισμό της με άνδρα που αγαπούσε , όπως πίστευε . Αλλά η Ζήνα συνέχισε να φιλοσοφεί τη ζωή της:
- Και αυτή η γάτα, που θα την πάρω μαζί στη Γερμανία διαφέρει πάρα πολύ από τις άλλες! Αλλά παραμένει μόνο - γάτα! Αρσενικά και θηλυκά, αλλά είναι γάτες, που δεν θα πάψω να αγαπώ!
Δεν κατάφερα να θυμηθώ σε τί και πώς την είχα βοηθήσει στα νιάτα μας, και αν όντος είχε αλλάξει τη ζωή της, όπως λέει...
"Μάλλον δεν την είχα μάθει τίποτα, διαφορετικά, πως μπορούσε να σώζει γατάκια , να νοιάζεται για το μέλλον τους και να μην συμπονεί τους ανθρώπους, παιδιά που σκοτωνόταν σε έναν άδικο πόλεμο; Μου ήρθε μια ταραχή στο στομάχι.
- Άιντε κορίτσια, σηκώστε τα ποτήρια με κρασί, να πιούμε στην ελευθερία μου! Σαν να έδωσε εντολή η Ζήνα.
Σηκώσαμε τα ποτήρια και κάναμε σιωπηλά με φαρδιά χαμόγελα κινήσεις μια προς την άλλη: “εις υγείαν!”
***
Σοφία Προκοπίδου
2023
(2026 λέξεις)
Θεσσαλονίκη
